Ο Δημήτρης Τόλιος κάνει μιά ανάλυση του πλειοψηφικού και του αναλογικού εκλογικού συστήματος και μια σύντομη συγκριτική ανάλυση του εκλογικού συστήματος “Κλεισθένης” με το σύστημα “Καλλικράτης”.
Ένα από τα πιο πάγια ερωτήματα που προβληματίζει την πολιτική επιστήμη είναι η εύρεση του λειτουργικότερου εκλογικού συστήματος. Η αντιπαράθεση είναι βραχεία ωστόσο, μια απάντηση θα δοθεί στο τέλος του άρθρου μου. Με αφορμή τον νέο εκλογικό νόμο για τις δημοτικές εκλογές που μεταβάλλει ριζικά τις διαδικασίες της τοπικής αυτοδιοίκησης θα επιχειρήσω :
α. Μια σύντομη περιγραφή του αναλογικού και του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος.
β. Μια σχοινοτενή παρουσίαση του νέου εκλογικού νόμου και τις διαφορές με τον προηγούμενο.
Α. ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΤΟ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Τα δύο εκλογικά συστήματα διακρίνονται στη βάση του τρόπου κατανομής των εδρών σε μια εκλογική περιφέρεια. Έχουμε λοιπόν:
Ι. Πλειοψηφικό.
Σε μια εκλογική περιφέρεια το πρώτο κόμμα πολύ απλά παίρνει όλες τις έδρες ενώ τα άλλα υποψήφια κόμματα δεν παίρνουν καμία. Γι’ αυτό το λόγο στις χώρες που χρησιμοποιείται το πλειοψηφικό σύστημα (Βρετανία, ΗΠΑ κ.α.) δημιουργούνται πολλές ,μικρές , μονοεδρικές περιφέρειες , που βγάζουν δηλαδή μόνον μία έδρα. Η πόλωση ανάμεσα στις ιδεολογικές παρατάξεις είναι μεγάλη. Στα μέτρα της αυτοδιοίκησης, όπου κόμμα βάλτε συνδυασμός και όπου κοινοβούλιο βάλτε δημοτικό συμβούλιο.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΑΔΕ (1 ΕΔΡΑ)
ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ Α (ΚΙΤΡΙΝΟ ΚΟΜΜΑ) 10.235 ΨΗΦΟΙ
ΥΠΟΨ. Β (ΑΣΠΡΟ ΚΟΜΜΑ) 10.210 ΨΗΦΟΙ
ΥΠΟΨ. Γ (ΓΚΡΙ ΚΟΜΜΑ) 5.452 ΨΗΦΟΙ
ΥΠΟΨ. Δ (ΡΟΖ ΚΟΜΜΑ) 1.856 ΨΗΦΟΙ
ΜΕ ΤΟ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΚΟ ΜΟΝΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΟΜΜΑ (ΚΙΤΡΙΝΟ) ΘΑ ΠΑΡΕΙ ΕΔΡΑ ΚΑΙ ΚΑΝΕΝΑ ΑΛΛΟ ΚΟΜΜΑ ΠΑΡΑ ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ ΕΙΧΑΝ ΜΟΝΟ 25 ΨΗΦΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΑ.
Αυτό το σύστημα δημιουργεί σταθερές μονοκομματικές κυβερνήσεις που λαμβάνουν αδέσμευτα αποφάσεις και εφαρμόζουν τα προγράμματα τους δίχως να χρειάζονται συμβιβασμοί. Από την άλλη όμως, στην περιφέρεια του παραδείγματος μας ουσιαστικά θα εκπροσωπηθούν μόνο 10.235 πολίτες ενώ, οι περισσότεροι, 17.000 περίπου, πολίτες δεν θα εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο. Επί της ουσίας με αυτό το σύστημα υπονομεύεται ο πλουραλισμός και η αντιπροσώπευση των πολιτών στα διοικητικά όργανα. Στον αντίποδα λοιπόν υπάρχει ένα άλλο εκλογικό σύστημα που λύνει αυτό το πρόβλημα.
ΙΙ. Αναλογικό
Στο αναλογικό σύστημα οι έδρες της περιφέρειας κατανέμονται ανάλογα με τον αριθμό των ψήφων του κόμματος. Εδώ έχουμε μεγάλες πολυεδρικές περιφέρειες και πλήθος συνδυασμών με χαμηλή πόλωση. Έτσι:
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΑΔΕ (8 ΕΔΡΕΣ)
ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ Α (ΚΙΤΡΙΝΟ ΚΟΜΜΑ) 10.000 ΨΗΦΟΙ ΚΑΙ 3 ΕΔΡΕΣ
ΥΠΟΨ. Β (ΑΣΠΡΟ ΚΟΜΜΑ) 9.500 ΨΗΦΟΙ ΚΑΙ 3 ΕΔΡΕΣ
ΥΠΟΨ. Γ (ΓΚΡΙ ΚΟΜΜΑ) 5.000 ΨΗΦΟΙ ΚΑΙ 2 ΕΔΡΕΣ
ΥΠΟΨ. Δ (ΡΟΖ ΚΟΜΜΑ) 1.500 ΨΗΦΟΙ ΚΑΙ 0 ΕΔΡΕΣ
ΥΠΟΨ Ε (ΜΟΒ ΚΟΜΜΑ) 200 ΨΗΦΟΙ ΚΑΙ 0 ΕΔΡΕΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΨΗΦΩΝ 26.200.
Βλέπουμε λοιπόν στο παράδειγμα αναλογικού συστήματος ότι τα κόμματα παίρνουν όσες έδρες τους αναλογούν και με τον τρόπο αυτό ο πλουραλισμός ενισχύεται. Μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων εκπροσωπείται και έτσι ο έλεγχος στην κεντρική αρχή είναι μεγαλύτερος.
Ωστόσο, το σύστημα αυτό διαμορφώνει συνήθως ένα πολιτικό πεδίο ασταθές. Το πρώτο κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία ώστε να περνά τις αποφάσεις του και έτσι χρειάζεται να συνεργαστεί και με ένα ή και περισσότερα κόμματα για να διαθέτει τις μισές +1 έδρες στο κοινοβούλιο. Συνεπώς, οι κυβερνήσεις αναλώνονται σε εσωτερικές τριβές και καταλήγουν σε συμβιβασμούς προκειμένου να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις.
Για τη λύση αυτού του προβλήματος έχουν θεσπισθεί διάφορες πατέντες όπως κάποιο όριο για την είσοδο στο κοινοβούλιο (Ε.Ε. και Ελλάδα 3%, Τουρκία 10% κ.α.) ή κάποιες «ενέσεις» πλειοψηφικού όπως η ενισχυμένη αναλογική στην χώρα μας και τα μπόνους εδρών στο πρώτο κόμμα.
Β. ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ
Το προηγούμενο εκλογικό σύστημα των δημοτικών εκλογών ήταν αφενός αναλογικό μέχρι ενός σημείου, αφετέρου όμως είχε αυτή την ΄ ένεση’ πλειοψηφικού αποσκοπώντας να εξαλείψει την ΄ ασθένεια ’ της πολιτικής αστάθειας. Ο πρώτος συνδυασμός έπαιρνε τα 3/5 των εδρών ενώ οι υπόλοιποι συνδυασμοί τα 2/5.
Στον πρώτο γύρο οι μισές έδρες μοιράζονταν αναλογικά. Στον δεύτερο γύρο, ο πρώτος συνδυασμός έπαιρνε από τις άλλες μισές όσες έδρες χρειαζόταν για να φτάσει τα 3/5.
Πλέον με τον νέο εκλογικό νόμο αυτό δεν θα υφίσταται καθώς οι έδρες ,συμφώνα με το άρθρο 27 παρ. 1&2 του νομοσχεδίου θα μοιράζονται αναλογικά από τον α’ γύρο χωρίς την ‘’ένεση πλειοψηφίας’’ που αναφέραμε παραπάνω.
Το τι αποτελέσματα θα έχει; Σίγουρα εάν ο πρώτος συνδυασμός δεν έχει αυτοδυναμία ο έλεγχος θα είναι μεγαλύτερος καθώς, για να έχουν την πλειοψηφία να παίρνουν αποφάσεις θα χρειάζεται οι αποφάσεις αυτές να εξυπηρετούν τα συμφέροντα και τις ιδέες όχι μόνο των συμβούλων του πρώτου συνδυασμού άλλα και άλλων. Κοντολογίς, θα απαιτούνται διαρκείς συμβιβασμοί και συνεργασίες προκείμενου τα διοικητικά όργανα να λαμβάνουν αποφάσεις.
Και αυτό είναι το σημείο που χρήζει η απάντηση σε αυτό το μεγάλο ερώτημα, ποιο σύστημα εν τελεί είναι πιο λειτουργικό; Η απάντηση είναι μία. Η πολιτική κουλτούρα του κάθε λαού καθορίζει την λειτουργικότητα του εκάστοτε συστήματος. Η πίστη των Βρετανών στην πλειοψηφική αντιπροσώπευση έχει κάνει στη Βρετανία το πλειοψηφικό σύστημα αποδοτικό, ενώ σε άλλες χώρες το κατέστησε καταστροφικό.
Η ελληνική πολιτική κουλτούρα για λόγους που έχω αναλύσει σε άλλα μου άρθρα έχει ανάγκη αναλογικά εκλογικά συστήματα, όμως με αυτή την ιδιαιτερότητα της ενίσχυσης του πρώτου συνδυασμού για την δημιουργία σταθερών εξουσιαστικών σχημάτων. Η απλή αναλογική είναι ένα εξαιρετικά δημοκρατικό σύστημα που δίνει πολλές ευκαιρίες συμμετοχής και αντιπροσώπευσης. Λειτουργεί εξαιρετικά στο Βέλγιο και στην Ολλανδία. Όμως η Ελλάδα του χαμηλού κοινωνικού κεφαλαίου, των ρουσφετιών, της πατρωνίας και των μικρών, τοπικών, οικονομικών συμφερόντων δεν είναι ώριμη για κάτι τέτοιο. Εύχομαι να διαψευστώ. Αλλά προβλέπω την εκάστοτε αντιπολίτευση να μην ψηφίζει θετικά επωφελείς αποφάσεις για τον τόπο ,μόνο και μόνο για να μην δίνει τη δόξα στον Δήμαρχο.
Ο Δημήτρης Τόλιας είναι ένα νέο παιδί, γεννημένο το 1998 και μεγάλωσε στον Ωρωπό Αττικής. Είναι προπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ενώ έχει φοιτήσει και για ένα έτος στο ίδιο τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι λάτρης της πολιτικής ιστορικής ανάλυσης και έρευνας. Ασχολείται με την ανίχνευση της διαδικασίας διάδοσης και τις επιδράσεις των πολιτικών ιδεών στην κοινωνία τόσο στο παρελθόν όσο και φυσικά στο σήμερα.