Η Αυτοδιοίκηση ως θεσμός πολιτικο – διοικητικός
Στην εισαγωγή εγχειριδίων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά και αναλύσεων του άρθρου 102 του Συντάγματος όπου η συνταγματική της κατοχύρωση, απαντάται συχνά ο χαρακτηρισμός της Αυτοδιοίκησης ως θεσμού «πολιτικο – διοικητικού».
Άρθρο του Μανόλη Βελεγράκη
Είναι θεσμός πολιτικός κατά τη προέλευση της ανώτερης Διοίκησης του, καθώς ο Δήμαρχος και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου αναδεικνύονται με άμεση καθολική ψηφοφορία. Θεσμός πολιτικός, διότι οι αιρετοί μεταφέρουν στο χειρισμό των τοπικών υποθέσεων τη βούληση της κοινωνίας, του σώματος των δημοτών, που τους εξέλεξε. Συμμετέχουν επίσης στη διαμόρφωση της συνείδησης (πολιτικής αλλά και αντίληψης των τοπικών υποθέσεων) του ίδιου εκλογικού σώματος με τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν και με τον εν γένει τρόπο που πολιτεύονται.
Είναι ακόμη θεσμός διοικητικός με την έννοια ότι η καθ’ ημέραν λειτουργία της Αυτοδιοίκησης σχετίζεται και ενσαρκώνεται με την έκδοση διοικητικών πράξεων και την παροχή δημοτικών υπηρεσιών, ήτοι με τα μέσα διοικητικά διεπόμενα κατ΄αρχήν από το διοικητικό δίκαιο. Ενόψει μάλιστα της λεπτομερούς ρυθμίσεως του τρόπου δράσης και ενεργείας των οργάνων των Ο.Τ.Α. αλλά και του πυκνού πλέγματος ελεγκτικών μηχανισμών. Τόσο στα πρόσωπα όσο και στις πράξεις και τη διαχείριση η Αυτοδιοίκηση μπορεί να χαρακτηριστεί σκληρά διοικητικός θεσμός, ο παράδεισος (και η κόλαση) του διοικητικού δικαίου.
Το θεμελιώδες ερώτημα με το οποίο αναμετράται κάθε αιρετός είναι λοιπόν το εξής: Με ποιο τρόπο θα ανταποκριθεί στις ανάγκες και τη βούληση της πλειοψηφίας των δημοτών χρησιμοποιώντας τα διοικητικά μέσα και εφαρμόζοντας τους κανόνες που διέπουν την λειτουργία των Ο.Τ.Α.
Η συζήτηση για τις πρωτοβουλίες πολλών Δήμων της χώρας (περιλαμβανομένου του Δήμου Αθηναίων) και της ΚΕΔΕ σχετικά με το ζήτημα του επιτρεπόμενου ύψους δόμησης είναι ενδεικτικό ενός πολιτικο –διοικητικού χαρακτήρα του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Να διευκρινίσω ευθύς εξαρχής ότι ως προς το Δήμο Αθηναίων το ζήτημα έχει και μία ειδικότερη πτυχή, σαφέστερη ως προς την ουσία, τις παραμέτρους και την κρατούσα νομολογία της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Απαιτείται πολιτική πρωτοβουλία εκ μέρους των αιρετών για την αποτροπή τετελεσμένων στις πόλεις και ενός νέου κύματος υπερδόμησης, με τα μέσα που παρέχει ο νόμος στα Δημοτικά Όργανα, το Δημοτικό Συμβούλιο και το Δήμαρχο και τους αρμοδίους Αντιδημάρχους. Στην όλη συζήτηση σχετικά με τον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων αδειοδότησης και ελέγχου της δόμησης, διαφεύγει νομίζω η θεμελιώδης αρμοδιότητα του Δημοτικού Συμβουλίου να εκφράζει τις θέσεις του σε θέματα τοπικού ενδιαφέροντος.
Την αρμοδιότητα αυτή απονέμει ο νόμος χρησιμοποιώντας τον όρο «Τοπικό Ενδιαφέρον» ήτοι όρο ευρύτερο των τοπικών υποθέσεων που οριοθετεί τις εκ του Συντάγματος αποφασιστικές αρμοδιότητες των Ο.Τ.Α.
Είναι και αυτό μια κατ’ εξοχήν έκφραση του πολιτικού χαρακτήρα του θεσμού της Αυτοδιοίκησης για τον οποίο κάναμε λόγο στην αρχή αυτού του άρθρου, πίσω από τις οικονομοτεχνικές, τεχνικές και νομικές αναλύσεις, υπάρχουν τα μεγάλα ερωτήματα με όρους βελτίωσης της ζωής στην Πόλη.
Μανόλης Ι. Βελέγρακης
Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Αθηναίων
Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω,
Διδάκτορας Δημοσίου Δικαίου Νομικής Σχολής Αθηνών