Το σκουροκάστανο χρώμα του λιγνίτη κυριάρχησε για δεκαετίες σε μια έκταση περίπου 1000 στρεμμάτων στην περιοχή κοντά στο χωριό Βεγόρα, στη νοτιοδυτική όχθη της λίμνης Βεγορίτιδα. Η εξόρυξη του ορυκτού, που άρχισε κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου και τροφοδότησε τους πρώτους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς στην περιοχή, έσκαψε στα σπλάχνα της γης υπόγειες στοές δεκάδων μέτρων. Στοές μέσα στις οποίες τα φορτωμένα με λιγνίτη βαγονέτα διήνυσαν χιλιάδες διαδρομές, μεταφέροντας τόνους φορτίου. Τις τελευταίες δεκαετίες, το ορυχείο της Βεγόρας, που χωροθετείται ανάμεσα στον οικισμό Μελίτη από τον βορρά και στην πόλη του Αμυνταίου από τον νότο, είναι ανενεργό, αν και παραμένει κατά κάποιο τρόπο «ζωντανό», αφού ο ήχος των κατολισθήσεων κι η αυτανάφλεξη του λιγνίτη σε επαφή με τον αέρα ταράζουν κάθε τόσο την ηρεμία.
Το εγκαταλελειμμένο αυτό λιγνιτωρυχείο στη δυτική Μακεδονία, που για χρόνια πρόσφερε πρώτη ύλη για ηλεκτρική ενέργεια, ετοιμάζεται ν’ αποκτήσει νέα ζωή, που …ευφραίνει καρδίαν. Με τη «θεραπεία» του εδάφους και τη μεταφορά εκατομμυρίων κυβικών χώματος, θα αρχίσει να μετατρέπεται σε κάτι εντελώς διαφορετικό: σε δύο αμπελώνες εκατοντάδων στρεμμάτων έκαστος, στον χώρο του ορυχείου και των αποθέσεών του, που στόχος είναι να αποδώσουν εύγευστα κρασιά από την ποικιλία ξινόμαυρο, ενώ ταυτόχρονα θα προσφέρουν δεκάδες νέες θέσεις εργασίας, μεταξύ άλλων, σε αγρότες κι ανθρώπους που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση.
Το μοντέλο της μετατροπής παλαιών ορυχείων σε αμπελώνες εφαρμόζεται ήδη στη Γαλλία, όπου κοντά στις πόλεις Καλέ και Βουλώνη, στις γαλλικές ακτές της Μάγχης, οι Γάλλοι οινοποιοί έχουν φυτέψει αμπέλια της ποικιλίας Chardonnay, ενώ και στην ανατολική Γερμανία η «δεύτερη ζωή» για παλιά μεταλλεία και η τουριστική τους αξιοποίηση είναι συνήθης πρακτική. Και στη Μήλο, ένας αμπελώνας δεκάδων στρεμμάτων έχει δημιουργηθεί στη θέση παλιού ορυχείου περλίτη του νησιού.
Σε δύο μήνες αναμένεται να μπουν οι μπουλντόζες στο ορυχείο
«Το ορυχείο, που σταμάτησε οριστικά να λειτουργεί το 2001-2002, βρίσκεται στην αμπελουργική ζώνη Αμυνταίου. Σήμερα, στο ορυχείο σημειώνονται κατολισθήσεις, για τις οποίες ολοκληρώθηκε η μελέτη αποκατάστασης πρανών από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (καθηγητής Β. Μαρίνος). Πέραν όμως της αστάθειας των πρανών, υπάρχει και το θέμα της αυτανάφλεξης του λιγνίτη, το οποίο δημιουργεί περιβαλλοντικό πρόβλημα. Στο πλαίσιο του έργου θα αντιμετωπιστούν και τα δύο προβλήματα και στο ορυχείο θα φυτευτούν δύο αμπελώνες σε “πατάρια” (αναβαθμίδες), 475 στρεμμάτων ο πρώτος και περίπου 500 ο δεύτερος», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δήμαρχος Αμυνταίου, Άνθιμος Μπιτάκης.
Το έργο είναι εκτιμώμενου προϋπολογισμού 10 εκατ. ευρώ, ενώ η διαδικασία ένταξής του στο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο. «Αναμένουμε να ολοκληρωθεί και η φυτοτεχνική μελέτη της Γεωπονικής Σχολής στη Θεσσαλονίκη, από την οποία θα προκύψουν, μεταξύ άλλων, και νέες ποικιλίες αμπέλου που θα φυτευτούν δίπλα στο ξινόμαυρο. Ανάδοχος του έργου αποκατάστασης του ορυχείου θα είναι πιθανότατα η ΔΕΗ, η οποία έχει μεγάλη εμπειρία σε τέτοιου είδους έργα. Εκτιμούμε ότι σε δύο μήνες από σήμερα θα είμαστε έτοιμοι ώστε οι μπουλντόζες να μπουν στο ορυχείο. Αν το χρονοδιάγραμμα που έχουμε σχεδιάσει τηρηθεί, στόχος είναι την άνοιξη του 2022 να πραγματοποιηθούν οι πρώτες φυτεύσεις», διευκρίνισε ο δήμαρχος Αμυνταίου και πρόσθεσε πως αυτή τη στιγμή στο πρότζεκτ εμπλέκονται ο δήμος, η συντονιστική επιτροπή του ΣΔΑΜ, η θυγατρική της Εγνατίας Οδού που επιβλέπει τα έργα του ΣΔΑΜ και μελλοντικά η ΔΕΗ, που θα αναλάβει την αποκατάσταση του ορυχείου.