Γράφει η Αργυρώ Χατζηπαναγιώτου Εκπαιδευτικός – Μ.Α. Λογοτεχνίας (Μεθοδολογία και Έρευνα)
Η Γκούραινα, είναι ιστορικό μυθιστόρημα της Ευγενίας Ζωγράφου (1878-1963) που έχει ως θέμα την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Τα γεγονότα που περιγράφονται λαμβάνουν χώρα κατά τα έτη 1817-1826. Ο τόπος δράσης των πρωταγωνιστών είναι το Λιδωρίκι Φωκίδας, Ναύπλιο, Αθήνα και ιδιαιτέρως ο βράχος της Ακροπόλεως.
Κεντρική ηρωίδα του έργου είναι η Ασήμω Λιδωρίκη ή Νταλιάνα, σύζυγος του Γιάννη Γκούρα, Φρούραρχου της Ακρόπολης των Αθηνών και πρωτοπαλίκαρου του Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Γύρω από την πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος κινούνται και άλλα ιστορικά πρόσωπα που συνθέτουν την πλοκή της ιστορίας. Ανάμεσα σε αυτά εμπλέκονται και πρόσωπα φανταστικά όπως αυτό του Γιώτη τον οποίο ερωτεύεται η Ασήμω.
Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα του έργου:
Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΓΙΩΤΗ
Είναι παραμονές της Επανάστασης, ο Γιώτης ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, πρόσωπο φανταστικό, επινόηση της συγγραφέως , το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες της πλοκής του έργου, μυείται από τον πάπα- Γιώργη στη Φιλική Εταιρεία και δίνει όρκο. Ο Γιώτης είναι ο ανεκπλήρωτος έρωτας της Ασήμως Λοιδωρίκη, της μετέπειτα Γκούραινας. Ο Γιώτης ενώπιον του πάπα-Γιώργη που τον μυεί στην Φιλική Εταιρία δίνει όρκο. Η συγγραφέας γράφει:
«Ορκίζομαι ενώπιον του αληθινού Θεού , οικιοθελώς, ότι θέλω είμαι επί ζωής κατά πάντα πιστός εις την εταιρίαν. Ότι θέλω τρέφει εις την καρδίαν μου μίσος αδιάλλακτον εναντίον των τυράννων της πατρίδος μου όλως αφιερωμένος εις την σκιάν αυτής.
Ορκίζομαι εις σε ω ιερά πατρίς! Ορκιζομαι εις τας πολυχρονίους βασάνους σου και τα πικρά δάκρυα τα οποία τόσους αιώνας τώρα έχυσαν τα ταλαίπωρα παιδία σου, εις τα ίδια μου δάκρυα χυνόμενα και ταύτην την στιγμήν και εις την μέλλουσαν ελευθερίαν των ομογενών μου, ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις το εξής συ θέλεις είσαι, ο σκοπός και η αιτία των διαλογισμών μου. Το όνομά σου ο οδηγός των πράξεών μου και η ευτυχία σου η ανταμοιβή των κόπων μου. Η θεία δικαιοσύνη να εξαντλήση επί της κεφαλής μου όλους τους κεραυνούς της, το όνομά μου να είνε εις αποστροφήν και υποκείμενον μου , το αντικείμενο της κατάρας και του αναθέματος των ομογενών μου ανίσως ποτέ, λησμονήσω και μίαν στιγμήν τας δυστυχίας των και δεν εκπληρώσω το χρέος μου. Τέλος ο θάνατός μου ας είνε άφευκτος τιμωρία του αμαρτήματός μου δια να μηνμολύνω την αγιότητα της εταιρίας με την συμμετοχήν μου.»
ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΚΑΙ ΓΚΟΥΡΑΣ
Πρωταγωνιστικό ρόλο στο μυθιστόρημα έχουν ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Γιάννης Γκούρας. Γράφει η Ε. Ζωγράφου:
«Ο Οδυσσεύς, ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Τζαβέλλας, ο Πανουργιάς, ο Μαυρομιχάλης, ο Διάκος και ο Μπότσαρης ήρχισαν να εκπλήττουν τον κόσμον με νέα κατορθώματα και η πτερόπους φήμη να σαλίζη εις μακρυνάς χώρας και μακρυνά πελάγη τον άφθαρτον πατριωτισμόν των και των ονομάτων των την δόξαν.
Και αίφνης παραπλεύρως αυτών ήρχισε ν’ αναφαίνεται επί της αυτής πολεμικής σκηνής ο Ιωάννης Γκούρας.
Ο Οδυσσεύς και ο Γκούρας, αυτά τα δύο ονόματα τιμώσιν εκ των πρώτων τα Ελληνικά όπλα αφ’ ης εξερράγη η Ελληνική Επανάστασις.
Η ιστορία του Οδυσσέως , η δράσις του, η ευφυΐα του αλλά και αι έριδες του και ο πατριωτισμός του αλλά και το πείσμα του είνε γνωστά και εις τον έχοντα τας μικροτέρας ιστορικάς γνώσεις, ώστε να μην επαναλάβωμεν εδώ ό, τι γνωρίζετε σχεδόν όλοι.
Μόνον ιστορικά τινά σημεία άγνωστα εις του πολλούς και απαραίτητα εις την παρούσαν ιστορίαν, θα επιτρέψη ο αναγνώστης να σημειώσω εις τας σελίδας αυτάς.»
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Τα παιδιά του Λιδωρίκη, η Ασήμω και τα αδέλφια της αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και να έρθουν στην Αθήνα. Ο Λιδωρίκης έχει τάξει την Ασήμω στον Γκούρα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους συμβαίνουν διάφορα:
«Και τα τέκνα του Αναγνώστη προχωρούν. Με την καρδίαν πάλλουσαν με την ψυχήν τεταραγμένην, βαίνουν προς νέαν οδόν, αδιάφορον, αρκεί μόνον ότι έκαστον βήμα τας απομακρύνει υπό την συνάντησιν των Τούρκων (…) Οι Τούρκοι τους αντελήφθησαν. Οι στρατιωώται τους είδον. Και ώρμησαν εις καταδίωξί των.»
Ο ΓΑΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΗΜΩΣ
Η συγγραφέας περιγράφει τον μεγαλοπρεπή γάμο του Φρούραρχου Γιάννη Γκούρα με την Ασήμω Λιδωρίκη, δίνοντας έμφαση στα έθιμα της εποχής αλλά και στα συναισθήματα της νύφης, αλλά και ενός προσώπου που την μισεί θανάσιμα της Ελμασιέ κόρης του Αγά Πασά και ερωμένης του Νικόλα Σαρρή. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Σαρρής, Νικόλαος (1794-1823) ήταν Αθηναίος οπλαρχηγός που έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, αλλά έχασε τη ζωή του από τις ραδιουργίες του Γιάννη Γκούρα. Ο γάμος της Ασήμως με τον Γκούρα τελέστηκε τον Φεβρουάριο του 1823:
«Η επομένη ήτο η 16η Φεβρουαρίου, η προσδιορισθείσα Κυριακή δια τους γάμους του Φρουράρχου.
Το μυστήριον ετελέσθη εις την πλατείαν του Θησείου, διότι ήτο αδύνατον να εισέλθη όλος εκείνος ο συρρεύσας κόσμος.
Δια τούτο τριακόσιοι εκλεκτοί αρματωμένοι Έλληνες, ανήκοντες οι πλείστοι εις τον Γκούραν, εσχημάτισαν ευρύν κύκλον επί της πλατείας του ναού και εντός του χώρου του κύκλου εκείνου εισήρχοντο όλοι οι επίσημοι και όλοι οι κεκλημένοι. Ήσαν δε τούτοι οι πρόξενοι, όσοι ευρίσκοντο εν Αθήναις, οι προεστοί, οι συγγενείς του γαμβρού και της νύμφης, ο Επίσκοπος με την ακολουθίαν του, ακόμη όλοι όσοι έφερον ή όνομα περίδοξον ή ήσαν γνωστοί δια τον πατριωτισμόν, την γενναιότητα και την ανδρείαν, και τέλος όλοι οι ξένοι όσοι υπήρχον εις τας Αθήνας έσπευσαν να παραστούν εις επισήμους ελληνικούς γάμους. (…)
Τέλος εφάνη η συνοδεία της νύμφης. Προ αυτής προηγείτο η προιξ της τεθειμένη επί όνων, πέριξ δε αυτής οπλοφόροι έψαλλον και επυροβόλουν. (…) Όπισθεν της νύμφης ακολουθεί πλήθος γυναικών Ελληνίδων, αι οποίαι κατά παλαιόν ελληνικόν έθιμον είχον καθήκον να συνοδεύσουν την νύμφην, αφού μάλιστα ήτο αύτη ορφανή και ξένη.
Τέλος η συνοδεία αργά βαδίζουσα έφθασεν εις τον ωρισμένον κύκλον και εισήλθε εντός, ενώ ο Αναγνώστης και ο Αναστάσης έσπευσαν να υποδεχθώσι την μελλόνυμφον
Ήδη η Ασήμω τοποθετείται πλησίον του Γκούρα.
Και αι ευλογίαι της Εκκλησίας άρχονται προς εκείνους οι οποίοι εις το εξής ώφειλον να συνδέσουν την ζωήν των και να συνταυτίσουν την τύχην των. Τους στεφάνους ανταλλάσσει ο Οδυσσεύς. Την ώραν δε κατά την οποίαν ο Επίσκοπος έθετεν αυτούς επί της κεφαλής των και με φωνήν βροντώδη επρόφερε το «Νυμφεύεται», είκοσι τρεις βολαί αντεπεκρίθησαν εις της Ακροπόλεως τους χαροποιούς κανονιοβολισμούς.»
Παραπάνω αναδείξαμε μερικές σκηνές του βίου των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος της Ευγενίας Ζωγράφου Η Γκούραινα. Είναι ένα ενδιαφέρον ιστορικό μυθιστόρημα που ακολουθεί πιστά τα ιστορικά γεγονότα, γραμμένο στην καθαρεύουσα σε λόγο βατό και ρέοντα.
Το μυθιστόρημα υπάρχει ψηφιοποιημένο στη Εθνική Βιβλιοθήκη στον παρακάτω σύνδεσμο: https://digitalcollections.nlg.gr/nlg-repo/dl/el/browse/1841145
ΕΥΓΕΝΙΑ ΖΩΓΡΑΦΟΥ (1878-1963)
Η Ευγενία Ζωγράφου ήταν θεατρική συγγραφέας, πεζογράφος και δημοσιογράφος. Από το 1907-1946 ήταν διευθύντρια του επιτυχημένου περιοδικού ποικίλης ύλης Ελληνική Επιθεώρησις. Ήταν η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος που έκανε εργατικό ρεπορτάζ, το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ακρόπολις του Βλάση Γαβριηλιδη το 1898. Ήταν, επίσης, η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που έγραψε ιστορικό μυθιστόρημα (Η Γκούραινα). Χάρη στο έργο της ερευνήτριας κ. Μαριέττας Ιωαννίδου, διδάκτορα του Πανεπιστημίου του Groningen (Ολλανδία) η λογοτεχνική δραστηριότητα της Ευγενίας Ζωγράφου ήρθε και πάλι στο προσκήνιο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ζωγράφου, Ευγενία, Η Γκούραινα. Ητοι η Γυναίκα του Στρατηγού Γκούρα, εν Αθήναις εκ του Τυπογραφείου Α.Ζ. ΔΙΑΛΗΣΜΑ 1904
Ιωαννίδου, Μαριέττα, «Η Γκούραινα» της Ευγενίας Ζωγράφου. Ένα αγνοημένο μυθιστόρημα μιας λησμονημένης συγγραφέως, περιοδικό Διαβάζω 363, 5/1996, σσ:70-77.
Χατζηπαναγιώτου Αργυρώ, Λογοτεχνικές Διαδρομές: Ευγενία Ζωγράφου μια άγνωστη λογοτεχνική μορφή, https://www.otavoice.gr/politistika/2019/11/logotexnikes-diadromes-eygenia-zografou-mia-agnosti-logotexniki-morfi/
Οι εικόνες είναι από το διαδίκτυο