Συνέντευξη στην Λία Τσεκούρα, Κριτική – Κριτική ανάλυση Θεατρικών και Μουσικών παραστάσεων
Η αγαπημένη Αθήνα φιλοξένησε και φέτος στο πολύπαθο αλλά όμορφο κέντρο της το φεστιβάλ “Το Μικρό Παρίσι των Αθηνών”. Ένα φεστιβάλ γεμάτο καλλιτεχνικά δρώμενα που φώτισε με απαράμιλλη λάμψη και κοσμοπολιτισμό εκείνες τις γειτονιές γύρω από την Ομόνοια που μερικές φορές υποφέρουν κάτω από την αχλή ενός σκοτεινού άδυτου∙ γειτονιές που κάποτε πάλλονταν από το κλέος ενός ιστορικού παρελθόντος γεμάτου γαλλικά ονόματα, μεγάλα πεζοδρόμια, ηλιόλουστες οικογενειακές Κυριακές και ζεστές τρυφερές μνήμες ενός κόσμου που μας άφησε πίσω, ίσως, για πάντα.
Στον απόηχο του φεστιβάλ ο Μάριος Στρόφαλης, διευθυντής του φεστιβάλ και εμπνευστής αυτής της πολυσύνθετης, καλλιτεχνικής έκρηξης μοιράζεται μαζί μας τις προσδοκίες του, τις μνήμες του, τα όνειρά του και την αγάπη του για αυτό το δεκαήμερο πολιτισμού που μας θυμίζει αυτό που πάντα ήταν η Αθήνα, μια μητρόπολη πολιτισμού!
Πώς σκεφτήκατε να δημιουργήσετε το φεστιβάλ «Το Μικρό Παρίσι των Αθηνών»;
«Δεν ήταν μια απόφαση της στιγμής, αυτές είναι αποφάσεις που ζυμώνονται μέσα στον χρόνο. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην περιοχή, περπάτησα σε αυτούς τους δρόμους με τα γαλλικά ονόματα. Το ωδείο μου ήταν στην οδό Μαιζώνος και Μάγερ, το γυμνάσιό μου ήταν στην οδό Μάγερ. Πάντα είχα την απορία τι είναι αυτά τα ονόματα. Ήξερα τον Βίκτωρα Ουγκό, δεν ήξερα τι είναι ο Φαβιέρος (Favier), η οδός Καρόλου δεν σκέφτηκα ποτέ ότι μπορεί να είναι το όνομα ενός Γάλλου βασιλιά, ενώ η οδός Μάρνη πάντα με προβλημάτιζε κι αναρωτιόμουν ποια είναι αυτή η Μάρνη κι όταν ρώτησα μου είπαν ότι είναι ο ποταμός Μάρνης, παραπόταμος του Σηκουάνα.
Βίωσα λοιπόν μια γλύκα της εποχής λόγω της Φίνος Φιλμ, συνάντησα πάρα πολλούς ηθοποιούς και από παιδάκι ακόμη θυμάμαι τον Φίνο και εκείνη την όμορφη κοινωνική συνοχή. Η Φίνος Φιλμ με στιγμάτισε, εφ΄όσον είμαι συνθέτης μουσικής κινηματογράφου, έχω ακόμη στη μνήμη μου τον Καπνίση να γράφει ακόμη και τον Χατζηδάκη.
Τότε στα σχολεία μαθαίναμε γαλλικά, οπότε εισπράτταμε τη γαλλική κουλτούρα, θέλοντας και μη, είτε μέσα από μία δασκάλα, που ήταν λίγο πιο κομψή κι ευγενική από τους άλλους καθηγητές, είτε μέσα από έναν πιο αστικό τρόπο που είχαν οι μεγαλύτεροι. Ακόμη και τα τραπέζια που γίνονταν είχαν γαλλική κουζίνα. Οπότε όλα αυτά ήταν αποτυπωμένα μέσα μου.
Σπούδασα στη Γαλλία, το Παρίσι είναι μέσα στο μυαλό μου σε καθημερινή βάση, πάντα μου λείπει. Οπότε κάποια στιγμή το 2010 που ασχολήθηκα με τα κοινά, ο δήμαρχος της Αθήνας μου έκανε την τιμή να μου δώσει την καλλιτεχνική διεύθυνση της Τεχνόπολης. Από τότε ήμουν ήδη ανήσυχος και ψαχνόμουν γενικά, αλλά ήθελα να κάνω κάτι για την περιοχή μου, από την Ομόνοια και κάτω, επειδή υπήρχε, όχι μόνο ένα πολιτισμικό κενό, αλλά κυρίως ένα πολιτειακό κενό.
Εκείνη την εποχή η πολιτεία έλειπες από την περιοχή μου και κατάλαβα ότι ήταν δύσκολο για την πολιτεία να δράσει σε περιοχές που είχαν δημιουργήσει άβατο, ενώ ο πληθυσμός άλλαζε λόγω του μεταναστευτικού. Κατάλαβα τότε ότι αυτό που μπορούσε πραγματικά να βοηθήσει την τοπική κοινωνία ήταν οι παρεμβάσεις όπου συμμετέχει η ίδια η κοινωνία. Πρέπει η κοινωνία να μοιραστεί το όραμα και το αφήγημα για να συμμετάσχει, αλλιώς δεν γίνεται τίποτα.
Επειδή εγώ ήμουν μέλος αυτής της κοινωνίας, σκέφτηκα ότι μπορεί να γίνει μια σφικτή πολιτιστική παρέμβαση με ιδεολογία, με άποψη, σαφώς κοσμοπολίτικη αφού μιλάμε για μια περιοχή που οι Έλληνες είναι ένα μικρό ποσοστό. Το πρόβλημα με το μεταναστευτικό είναι ότι ο πληθυσμός αλλάζει, το μεταναστευτικό εξελίσσεται, άτομα έρχονται και φεύγουν, κι εκείνοι που μένουν μπαίνουν στην κοινωνία, είναι δεδομένο.
Οπότε όλα αυτά, εμείς ως φεστιβάλ πρέπει να τα γνωρίζουμε, δηλαδή όλες εκείνες τις ζυμώσεις, το οικονομικό και πολιτισμικό προφίλ των μεταναστεύων, το κενό που υπάρχει στην καθημερινότητά τους.
Βέβαια, το Μικρό Παρίσι ήταν ένα πολύ καλό αφήγημα για όλους εκείνους που έρχονται και για τους προηγούμενους, οι οποίοι βλέπουν αμυντικά όλο αυτό το ρεύμα να έρχεται. Πιστεύω δε ότι δεν πρέπει να χάνεται ο διάλογος μεταξύ των πολύ διαφορετικών επίπεδων των πολιτισμικών ομάδων. Οπότε όλο αυτό το κέντρο με τα γαλλικά ονόματα, τα μεγάλα πεζοδρόμια, τα παλιά όμορφα σπίτια, τα πολυτελή ξενοδοχεία χρειάζεται ένα καλύτερο μέλλον και ο πολιτισμός βοηθάει πολύ σε αυτό.
Εδώ μπορεί κάποιος να μελετήσει την γαλλική προσφορά στο ελληνικό έθνος. Έτσι από τον Favier και τον Maison, που ήταν οι στρατηγοί του Ναπολέοντα που ήρθαν να οργανώσουν τον τακτικό Ελληνικό στρατό, ο οποίος αντιμετώπισε τη στρατιά του Ιμπραήμ έξω από το Ναύπλιο και σώθηκε η ελληνική επανάσταση έως την οδό Καρόλου, εκείνου του Γάλλου βασιλιά που αναγνώρισε το Ελληνικό Κράτος, άσχετα με τα συμφέροντά του, η ιστορία κυκλοφορεί πλάι μας».
Ποιος είναι ο σκελετός του φεστιβάλ;
«Το Μικρό Παρίσι είναι ένα όχημα που αναδεικνύει την κληρονομία της γαλλικής κουλτούρας, την οποία έσπειραν κάποιοι στην περιοχή και την παρουσιάζει σε κάποιον που ήρθε χτες και βλέπει ένα ωραίο καλημέρα από την Ευρώπη, εφ΄όσον όταν μπαίνεις στην Ελλάδα μιαίνεις στην Ευρώπη. Αυτή είναι η εικόνα που βλέπει αυτός που μπαίνει στην Ελλάδα και χαίρεται, σκέφτεται ότι ζει στην Ευρώπη, είναι μία χειραψία καλωσορίσματος.
Το Μικρό Παρίσι ξεκίνησε το 2013, αλλά η μελέτη της εκτέλεσης ξεκινά από το 2011 και κάθε χρόνο έχει κι ένα νέο θέμα και γύρω από αυτό το θέμα κτίζονται τα δρώμενα. Δε σημαίνει ότι όλα τα θέματα συσχετίζονται. Για παράδειγμα κάθε χρόνο έχουμε θεάματα με φωτιές, τα οποία μεν αρέσουν στα παιδιά, αλλά αυτό το σώου με τις φωτιές έχει κι ένα βαθύτερο νόημα∙ είναι μια βία που εκτονώνεται και γίνεται αντικείμενο διαχείρισης, σημαντικό ειδικά για κάποιον που έρχεται από έναν πόλεμο.
Εκεί οι φωτιές ήταν κάτι άλλο, εδώ χρησιμοποιούμε τη φωτιά για να κάνουμε τέχνη, εργαλείο χαράς, εκδήλωση ειρήνης, όχι πολέμου. Ακόμη και τα παιδιά θέλουν τη βία, αλλά τη θέλουν να γαλουχείται.
Το jazz festival είναι μια σταθερά, το work music festival είναι σταθερό, είναι μουσικές του κόσμου. Έχουμε διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις κι ένα μέρος των συναυλιών που είναι αυστηρά θεματικό, όπου θα βγουν τα μηνύματα που πρέπει να βγουν. Φέτος είναι ο Μάης του ’68, πέρυσι ήταν Η γυναίκα στην Ευρώπη, κάθε γυναίκα όχι μόνο η Ευρωπαία, αλλά μια γυναίκα που μένει στην Ευρώπη κι έχει έρθει από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου».
Ο Μάης του ’68 τι μας κληροδότησε;
«Όπως προκύπτει από τις διαλέξεις που κάνουμε, μας έχει αφήσει πολλά καλά, αλλά πολέμησε και καλά που υπήρχαν και πριν. Σίγουρα όταν κάποιος κάνει κάτι το κάνει για καλό, ωστόσο με το καλό που εσύ νομίζεις ότι πράττεις, ενδεχομένως να χαλάς το καλό που έκανε ένας άλλος. Οπότε, ο Μάης του ’68, σύμφωνα με τις διαλέξεις μας, έφερε έναν κοινωνικό φιλελευθερισμό στην Ευρώπη, με την έννοια της ελευθεριότητας, δηλαδή έγιναν σεβαστά πολύ περισσότερο κάποια ανθρώπινα δικαιώματα.
Αναπτύχθηκε ο σεβασμός στη διαφορετικότητα ακόμη παραπάνω, κάτι που ειπώθηκε και στη γαλλική επανάσταση, αλλά ο Μάης του ’68 το υπενθύμισε, διότι ο Β’Π.Π. είχε αφήσει μια σκληρή κληρονομιά σε μερικές χώρες. Ακόμη κι ο De Gaulle είχε μια σκληρή στάση, όπως για παράδειγμα ότι οι φοιτητές φορούσαν γραβάτα και θέλησαν να ζήσουν πιο καθημερινά και να εκφράζονται περισσότερο. Αυτά ο Μάης τα απαίτησε και τα πέτυχε. Κι αυτός είναι ο λόγος που μια βίαιη εξέγερση δεν είχε συνέχεια.
Ωστόσο, τουλάχιστον σε ό,τι λένε οι αντιφρονούντες, όσον αφορά τις τέχνες υπήρξε μια ανάπτυξη των ατομικών ελευθεριών σε τέτοιον βαθμό που να μπορεί κάποιος να λέει «είμαι καλλιτέχνης κι εκφράζομαι καλλιτεχνικά», να υποστηρίζει την καλλιτεχνική του οντότητα κάνοντας οτιδήποτε κι έτσι, όπως μας λένε, έχασαν οι κριτικοί τη δύναμη που είχαν εκείνη την εποχή για να κρατάν τα στεγανά. Επίσης, όπως έχω συνειδητοποιήσει, δεν αναπτύχθηκαν από τον Μάη του ’68 και μετά αυτές οι τεχνοτροπίες, αυτά τα κινήματα που αναπτύσσονταν πριν, ιμπρεσιονισμός, συμβολισμός, εξπρεσιονισμός, μοντερνισμός κ.α.
Αυτό που συνέβη είναι ότι μπήκαμε σε μια μεταμοντέρνα περίοδο κι είμαστε ακόμη μέσα σε μια μεταμοντέρνα περίοδο, όπου καθένας κάνει ό,τι θέλει, το βαφτίζει όπως θέλει και δεν μπορεί να διαμορφωθεί μια συλλογική, δομημένη άποψη.
Λέγεται δηλαδή, ότι μέσα από τον Μάη, οι πολιτικές εξουσίες κατάφεραν, δίνοντας αυτά τα πράγματα σε αυτούς που τα ζήτησαν από τον Μάη, την ίδια στιγμή να αποδημήσουν τα καλλιτεχνικά κινήματα. Οπότε την ώρα που όλοι έχουν μια άποψη, η ιδιαίτερη άποψη χάνεται στο πλήθος».
Πιστεύετε ότι ο πολιτισμός περνάει κρίση;
«Και βέβαια περνάει κρίση. Αυτή η πολιτιστική έξαρση της δεκαετίας του ’60 που είδαμε στη Γαλλία, στην Ελλάδα φέρνει τους μεγάλους ποιητές του ’60, μετά έρχεται η χούντα, το πολυτεχνείο – ένας αντίστοιχος Μάης – και μετά τα ίδια. Τρέχουμε στον Ελύτη, στον Σεφέρη, στον Καββαδία και μετά πάλι τα ίδια. Είναι δυνατόν να μην υπάρχουν νέοι; Υπάρχουν αλλά χάνονται μέσα στο πλήθος».
Ποια είναι η μουσική κουλτούρα του Έλληνα σήμερα;
«Ο νεοέλληνας ψάχνεται, άλλωστε έχει σύνδρομα ενοχικά, κακώς. Δεν έχουμε ταυτότητα κατ΄αρχάς, απλά μιλάμε μια γλώσσα και τα έχουμε μπερδέψει. Ούτε εμένα, ως καλλιτέχνη, μου αρέσει να ακούω τέτοιες κατηγορίες ακόμη και για ανθρώπους που είναι μετρίου πολιτιστικού επιπέδου. Ο Έλληνας έχει πάντα επιρροές κι από τη Δύση κι από την Ανατολή, ούτε είναι δεξιός ή αριστερός, κινείται. Αλλά δεν είναι ο Έλληνας που τρέχει, τρέχουν οι εξελίξεις κι ανάλογα πώς τις βλέπει και τις βιώνει ο ίδιος, έτσι κινείται.
Για παράδειγμα δεν μου άρεσε η κριτική που έγινε στον Θεοδωράκη. Δεν είναι διότι είμαι κι εγώ μουσικός, ή ότι μεγάλωσα με τα ίδια τραγούδια, αλλά αυτή είναι η άποψή του, έτσι νιώθει, έτσι εκφράστηκε. Δεν μπορούμε να βγαίνουμε ξαφνικά και να είμαστε επικριτές. Βλέπεις δηλαδή ακραίες απόψεις, που προέρχονται από ακραίο δημοκρατικό χώρο αλλά να είναι τόσο ακραίες για τον άλλο. Ο δημοκρατικός χώρος είναι δημοκρατικός διότι ανέχεται τον ακραίο, ο οποίος πάσχει εκείνη την ώρα. Αν τον αντιμετωπίσεις με τον ίδιο ακραίο τρόπο, πάσχεις κι εσύ. Αυτό λείπει από τη δική μας πολιτιστική πραγματικότητα».
Η κρίση είναι πολιτική ή αξιακή;
«Η κρίση είναι ανθρώπινη περισσότερο από κάθε τι. Η κρίση που ζούμε είναι οικολογική, είναι συνολική, είναι κρίση ζωής, περιβάλλοντος, παίζει ρόλο κι ο υπερπληθυσμός. Απλά, έχει ξεκινήσει μια καραμπόλα από το Αφγανιστάν, η οποία όπως λέμε είναι παρέμβαση της Δύσης, αλλά γίνεται πόλεμος μόνο με μία παρέμβαση;
Πρέπει να υπάρχει το υπόστρωμα, δηλαδή κάποιοι λαοί θέλουν να βγάλουν ο ένας τα μάτια του άλλου, δηλαδή υπάρχουν δύο διαφορετικές εθνότητες, δυο θρησκείες, δόγματα της ίδιας θρησκείας, σουνίτες και σιΐτες που μάχονται μεταξύ τους. Ωστόσο, αυτό είναι θέμα κοινωνικής κουλτούρας κι η κουλτούρα είναι χαμηλή, σε όλους τους λαούς. Και μάλιστα η ειρήνη επιβάλλεται, όπως επιβάλλεται κι ο πόλεμος. Ειρήνη δεν υπάρχει στον πλανήτη και δεν υπήρξε ποτέ. Όσο αναπτύσσεται ο κόσμος, η ειρήνη είτε έρχεται με την επικοινωνία, είτε αναπτύσσεται με την επικοινωνία, αλλά κι ο πόλεμος αναπτύσσεται με την τεχνολογία. Ακόμη και τα νέα παιχνίδια στα οποία πολλοί είναι εθισμένοι είναι ένας τρόπος πολέμου, δεν τον βλέπεις τον αντίπαλο αλλά τον σκοτώνεις».
Μέσα από όλα αυτά τι αποτύπωμα αφήνει το Μικρό Παρίσι;
«Παλεύουμε, μέσα από την επανάσταση του ψηφιακού κόσμου, να κρατάμε κάποιες αξίες ψηλά, την αξία της ψυχαγωγίας, της δημιουργίας, της ομαδικής δημιουργίας, διότι η ομαδική δημιουργία είναι εκείνη που σε βάζει σε έναν κόσμο χωρίς εγώ. Στην ομαδική δημιουργία ο δημιουργός εισπράττει τη χαρά περισσότερο. Σε ένα ομαδικό άθλημα η χαρά της νίκης είναι τεράστια σε σχέση με το ατομικό άθλημα. Κι αυτό, διότι η ομαδική νίκη αφορά μία συλλογικότητα.
Το Μικρό Παρίσι δεν είναι οι δέμα μέρες που βλέπει ο κόσμος. Είναι μια ακαδημία πολιτιστικής διαχείρισης. Ξεκινάμε να δουλεύουμε από τον Μάϊο με τον στενό πυρήνα κι από 1η Σεπτεμβρίου δουλεύουμε με όλους τους καινούργιους που έρχονται, μιλάμε για μια ομάδα άνω των 40 ατόμων. Και κάθε χρόνο μαθαίνουμε σε κάποιους ότι μπορεί κανείς να φτιάξει μια καλύβα μόνος του, αλλά όταν τη φτιάξει κανείς με άλλους 5, τότε μπορεί κανείς να φτιάξει και πολυκατοικία. Στενοχωριέμαι δε, επειδή βλέπω ότι οι γενεές απομακρύνονται από την ομαδική δουλειά. Εμείς διδάσκουμε στις ομάδες μας αυτή την ομαδικότητα, τη συλλογικότητα του παζλ κι αυτό είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία του φεστιβάλ. Εκτός από την ψυχαγωγία, κάθε χρόνο περνάνε πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι μαθαίνουν τι σημαίνει ομαδική εργασία μακροχρόνια.
Εμείς στην Ακαδημία έχουμε μια ομάδα, η οποία μεγαλώνει, κάποιοι μπαίνουν, κάποιοι βγαίνουν. Φέτος λειτούργησε πολύ καλά, με σεμινάρια, με σωστή λειτουργία της τεχνολογίας, όπου δουλεύουμε διαδικτυακά ταυτόχρονα, φτιάχνουμε ομάδες στο διαδίκτυο και το παζλ δημιουργείται ταυτόχρονα. Κι αυτό το project που λέγεται πολύγλωσση ενηλικίωση που μπήκε φέτος πρώτη φορά το δώσαμε στους νέους να το κάνουν».
Ο τελευταίος λόγος δικός σας.
«Ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία και κάθε χρόνο πάμε καλύτερα. Και μακροσκοπικά να το δει κάποιος, έτσι κτίζεται αυτό το φεστιβάλ, έχουμε συνδιοργανωτή τον Δήμο Αθηναίων και την Περιφέρεια Αττικής που βάζουν κομμάτια στο παζλ. Το θέμα δεν είναι οικονομικό. Οι θεσμικοί φορείς είναι βαριά καράβια κι αν τους πείσεις ότι πρέπει να κινηθούν, θα κινηθούν για πάντα και είναι εγγυήσεις για τη συνέχεια αυτού του δρώμενου.
Το Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο που τρέχει το Μικρό Παρίσι είναι εξωθεσμικός φοράς αλλά έχει την ανάγκη του θεσμικού φορέα και βοηθούν σε κάθε τομέα. Άλλωστε η καλύτερη jazz ορχήστρα της Ελλάδας είναι η jazz ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων που μας δίνει ένα πολύ καλό jazz festival.
Παράλληλα, πρέπει οι χώροι να είναι καθαροί, πρέπει να υπάρχει αστυνομία, πυροσβεστική κι όλοι οι κρατικοί φορείς να συνδράμουν. Οι θεσμικοί φορείς βοηθούν όταν τους προτείνεις πράγματα που μπορούν να βοηθήσουν και το φεστιβάλ είναι διεθνών προδιαγραφών. Αυτό είναι ένα θεσμικό και μεγάλο φεστιβάλ που προάγει την οικονομία στην περιοχή, όσο κι αν όλοι μας προσθέτουμε εθελοντική εργασία, αλλά η συνολική δράση που ξεκινήσαμε είναι ένα μεγάλο πολυφεστιβάλ που αγκαλιάζεται από μεγάλες εταιρείες όπως η Zeus International που διευθύνει αυτό το υπέροχο ξενοδοχείο κι έχει κι άλλους υπέροχους χώρους. Ξεκινάει από ιδιωτική πρωτοβουλία αλλά είναι έργο της πολιτείας και θα ήθελα στο μέλλον να το δω να συνεχίζεται, να είναι ένα φεστιβάλ της κοινωνίας.
Το φεστιβάλ είναι μια οντότητα που πρέπει να συνεχίσει και μάλιστα την εποχή της κρίσης, χωρίς να το καταλάβω, σε ένα διάλειμμα της εσωστρέφειας μου ως καλλιτέχνης, από το 2010 που βγήκα στην κοινωνία να δω τι μπορώ να κάνω, σκέφτηκα αυτό το φεστιβάλ ως ιδέα και νομίζω ότι πήγαμε καλά. Έτσι προέκυψε το Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο και η προσδοκία για κάτι καλύτερο. Χαίρομαι διότι με έχουν εμπιστευθεί εκατοντάδες καλλιτέχνες, όπου προσέφεραν κάποιο έργο το οποίο επενδύσαμε όλοι μαζί.
Προέκυψε και το Athens Garden Festival από το 2013 που γίνεται κάθε Ιούνιο. Το Μικρό Παρίσι, για εμένα, είναι ο θησαυρός του Αθηναϊκού Καλλιτεχνικού Δικτύου και το καλύτερό μου έργο στα καλλιτεχνικά δρώμενα της τελευταίας δεκαετίας. Έτσι μέσα από το Μικρό Παρίσι προσωπικά προσφέρω στην κοινωνία. Δεν έχω πολιτικές φιλοδοξίες, ακόμη κι όταν πολιτικοποιήθηκα ήταν λόγω της ανάγκης να προσφέρω στην κοινωνία. Νόμισα τότε ότι έπρεπε να συμμετέχω για να κάνω πράγματα. Δεν ξέρω εάν βοήθησε, ίσως και να βοήθησε, διότι ο κόσμος δεν με ήξερε ως διοργανωτή, μπήκα στα πράγματα κι όντας το οργανωτικό μυαλό της ορχήστρας των μουσικών συνόλων που διοργάνωνα, ίσως κι από τις σπουδές της βιολογίας που έκανα, έμαθα να κάνω διοργανώσεις. Τότε ο Γιώργος Καμίνης κι ο Κωστής Μπιτζάνης μου εμπιστευθήκαν την καλλιτεχνική διεύθυνση του Τεχνόπολις και διδάχτηκα κι εκεί.
Η πολιτεία δεν πρέπει να ξεχνάει τον πολιτισμό, η κοινωνία μας είναι δύσκολη και σκληρή και άνθρωποι από την κοινωνία που ασχολούνται με τον πολιτισμό θα πρέπει να διαφωτίζουν τους πολιτικούς και να τους ενημερώνουν. Οι πολιτικοί θα πρέπει να επικοινωνούν με ανθρώπους που έχουν προσφέρει και κάνουν σημαντικά πράγματα. Έτσι, κι εμείς οραματιστήκαμε λίγο περισσότερο και τολμήσαμε!».