Η εφαρμογή συστήματος και διαδικασιών εσωτερικού ελέγχου στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και στους Φορείς Γενικής Κυβέρνησης γενικότερα, προβλέπεται εδώ και αρκετά έτη από την ελληνική νομοθεσία (βλ. ιδίως άρθρο 168 του Ν. 4270/2014 και Ν.3492/2006).
Σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ.2 του Ν.3492/2006, εσωτερικός έλεγχος (internal audit) είναι η ανεξάρτητη ελεγκτική – συμβουλευτική δραστηριότητα παροχής διαβεβαίωσης περί της επάρκειας των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου ενός φορέα, με στόχο τη βελτίωση των λειτουργιών του και την επίτευξη των στόχων του, χρησιμοποιώντας συστημικές και δομημένες μεθοδολογίες, που στοχεύουν κυρίως στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών που διέπουν τη λειτουργία του φορέα, των διαδικασιών διαχείρισης κινδύνου και των διαδικασιών ελέγχου.
Σύστημα εσωτερικού ελέγχου (internal control) είναι το συνολικό σύστημα διαχειριστικών και άλλων ελέγχων, συμπεριλαμβανομένων των ελέγχων της οργανωτικής δομής, των μεθοδολογιών, των διαδικασιών και του εσωτερικού ελέγχου (internal audit), που έχει εφαρμόσει η Διοίκηση στις λειτουργίες του φορέα, για την υποστήριξη της επίτευξης των στόχων του με αποδοτικό, αποτελεσματικό και οικονομικό τρόπο. Το σύστημα εσωτερικού ελέγχου εξασφαλίζει τη συμμόρφωση στις πολιτικές της Διοίκησης, διασφαλίζει τα περιουσιακά στοιχεία και πόρους του φορέα, μέσω πιστοποίησης της πληρότητας και ακρίβειας των λογιστικών εγγραφών και καταστάσεων και παρέχει επίκαιρες και αξιόπιστες δημοσιονομικές και διαχειριστικές πληροφορίες.
Το σύστημα εσωτερικού ελέγχου αποβλέπει στην εκμηδένιση ή ελαχιστοποίηση των δημοσιονομικών κινδύνων με τη χρήση των κατάλληλων δικλίδων, οι οποίες επιλέγονται ύστερα από εκτίμηση της σοβαρότητας του κινδύνου, της πιθανότητας επέλευσής του και της θυσίας που συνεπάγεται η κινητοποίηση των μέσων αντιμετώπισής του.
Το σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου διασφαλίζει τα περιουσιακά στοιχεία και πόρους του φορέα, μέσω πιστοποίησης της πληρότητας και ακρίβειας των λογιστικών εγγραφών και καταστάσεων και παρέχει επίκαιρες και αξιόπιστες δημοσιονομικές και διαχειριστικές πληροφορίες.
Ο εσωτερικός έλεγχος προσφέρει στα ανώτατα διοικητικά στελέχη και στους αιρετούς δημόσιους αξιωματούχους διασφάλιση σχετικά με το σχεδιασμό και τη λειτουργία των διαδικασιών διακυβέρνησης, διαχείρισης των κινδύνων και ελέγχου εντός των οργανισμών τους. Αυτή η λειτουργία διασφάλισης αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της προσπάθειας των κυβερνητικών θεσμών για να προσφέρουν αξία και λογοδοσία προς τους Έλληνες πολίτες όσον αφορά στη χρήση των φορολογικών εσόδων.
Συνεπώς, η λειτουργία Συστημάτων και Δραστηριοτήτων Εσωτερικού Ελέγχου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κρίνεται απαραίτητη, διότι με αυτό τον τρόπο προστατεύονται τα συμφέροντα του κράτους, των ΟΤΑ, καθώς και των υπόλοιπων άμεσα ενδιαφερόμενων (δημοτών, προμηθευτών, περιβάλλοντος) και διασφαλίζεται η απρόσκοπτη οικονομική, αποτελεσματική και αποδοτική λειτουργία τους.
Με την τελευταία τροποποίηση στην παρ. 9 του άρθρου 28 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο (ν. 4129/ 2013), ορίστηκε ότι: «Το Ελεγκτικό Συνέδριο, μέσω των Υπηρεσιών Επιτρόπου του, παρακολουθεί την εγκατάσταση και εφαρμογή συστημάτων εσωτερικού ελέγχου στους φορείς που υπάγονται στην ελεγκτική του δικαιοδοσία και κρίνει την αποτελεσματικότητα των συστημάτων αυτών για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών κινδύνων.
Με την με αριθμό ΦΓ8/55081 απόφαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου η οποία δημοσιεύθηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (B’ 4938 / 9-11-2020), εξειδικεύθηκαν και καθορίσθηκαν οι διαδικασίες σύμφωνα τις οποίες θα ελέγχεται η ύπαρξη, η λειτουργία και η αποτελεσματικότητα του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου στους φορείς που υπάγονται στην ελεγκτική δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δημοσιονομικού Δικαστηρίου
της χώρας και καθιερώθηκε ένα νέο σύγχρονο είδος ελέγχου, στα διαχειριστικά συστήματα των φορέων που ελέγχονται από αυτό.
Πρόκειται για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό εργαλείο δημοσιονομικού ελέγχου που διατίθεται πλέον στους δικαστικούς λειτουργούς και στους ελεγκτές του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε όλη την Επικράτεια, με το οποίο επιτυγχάνεται η καθημερινή παρακολούθηση της διαχείρισης του ελεγχόμενου φορέα, η δυνατότητα
άσκησης προληπτικού ελέγχου, η καταλογιστική αρμοδιότητα.
Βασίζεται στην πλέον προχωρημένη διεθνώς αντίληψη περί του δημοσιονομικού ελέγχου μέσω της στόχευσης των ελεγκτικών δραστηριοτήτων σε προηγούμενη ανάλυση κινδύνων, της θέσπισης δικλίδων αποτροπής των κινδύνων, της διάκρισης ενδογενούς ελέγχου από δραστηριότητες εσωτερικού ελεγκτή, του ολοκληρωμένου συστήματος εσωτερικού ελέγχου.
Είναι η πρώτη φορά που για τους φορείς που υπάγονται στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δηλαδή για όλους τους ΟΤΑ, ορίζονται συγκεκριμένες απαιτήσεις, διαδικασίες, προθεσμίες και μέτρα, σε σχέση με την υποχρέωσή τους να εφαρμόσουν αποτελεσματικό σύστημα εσωτερικού ελέγχου, για την αντιμετώπιση δημοσιονομικών κινδύνων.
Η απόφαση και όσα ορίζει, έχει άμεση ισχύ από τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, δηλαδή από τις 9/11/2020 και τα προβλεπόμενα στη διαδικασία ελέγχου 3/μηνα, επίσης ξεκινούν από την έναρξη αυτής, ενώ οι έλεγχοι θα εφαρμοστούν, τόσο σε φορείς που έχουν ξεκινήσει τις διαδικασίες εφαρμογής συστημάτων εσωτερικού ελέγχου, όσο και σε αυτούς που δεν έχουν προχωρήσει σε σχετικές ενέργειες.
Δήμητρα Αναγνωστοπούλου
Ανεξάρτητη Δημοτική Σύμβουλος Δ. Σπάτων Αρτέμιδος
Πρώην αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου
Σύμβουλος Επιχειρήσεων